Η υπαίθρια γλυπτική υπάρχει και κοσμεί τις πόλεις από την αρχαιότητα. Τα γλυπτά κατασκευάζονται σε δημόσιους χώρους, κτίρια και ιδιωτικές κατοικίες. Σκοπός τους είναι να μας θυμίζουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα, αλλά χρησιμοποιούνται και για θρησκευτικούς και διακοσμητικούς λόγους. Κάποια από αυτά, αν και πολύ σημαντικά την εποχή που κατασκευάστηκαν, σήμερα μοιάζουν ξεχασμένα και ελάχιστοι γνωρίζουν την καλλιτεχνική και πολιτιστική τους σημασία. Σε αυτό το άρθρο θέλουμε να παρουσιάσουμε επτά μοναδικά γλυπτά, όλα πολύ κοντά στο κέντρο της Αθήνας, που μάλλον έχουμε ξεχάσει ή δεν γνωρίζουμε τις ιστορίες τους, καθώς έχουν χαθεί μέσα στον θόρυβο και την κίνηση της πόλης.
Καρυάτιδες
Καρυάτιδες : Το σπίτι με τις Καρυάτιδες είναι ένα διώροφο νεοκλασικό σπίτι στη δημοφιλή συνοικία του Ψυρρή και είναι γνωστό για τα δύο γλυπτά των Καρυάτιδων που βρίσκονται στο μπαλκόνι της πρόσοψής του και στηρίζουν την οροφή. Το σπίτι χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του αθηναϊκού νεοκλασικισμού. Οι Καρυάτιδες που κοσμούν την πρόσοψη είναι έργο του γλύπτη Ιωάννη Καρακατσάνη. Ήταν Αιγινήτης καλλιτέχνης και ιδιοκτήτης του σπιτιού, όπου ζούσε με την οικογένειά του, και τα μοντέλα που έγιναν Καρυάτιδες ήταν η σύζυγός του Ξάνθη και η αδερφή της Ευδοξία. Τον αστικό μύθο που συνοδεύει την ιστορία τους δημιούργησε ο ευφάνταστος κουρέας, Παναγιώτης Κρητικός, ο οποίος διατηρούσε για χρόνια το μαγαζί του στο ισόγειο. Έλεγε στους πελάτες του - πιθανώς για λόγους φήμης και εντυπωσιασμού - ότι ο ιδιοκτήτης του κτιρίου είχε δύο κόρες, οι οποίες πέθαναν. Ο δύστυχος πατέρας για να απαλύνει τον πόνο του κατασκεύασε τις Καρυάτιδες. Η ιστορία του κουρέα ήταν ότι οι δύο κόρες είχαν δηλητηριαστεί από την κακιά μητριά τους, την υποτιθέμενη δεύτερη σύζυγο του ιδιοκτήτη, που τις ζήλευε. Ωστόσο, καμία από τις ιστορίες του δεν ήταν αληθινή. Τα γλυπτά είχαν επίσης ισχυρή επιρροή σε διάφορους καλλιτέχνες όπως ο Γάλλος φωτογράφος Henri Cartier-Bresson, ο Έλληνας ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης και ο Έλληνας μυθιστοριογράφος Κώστας Ταχτσής (ο οποίος χρησιμοποίησε στοιχεία των ιστοριών που σχετίζονται με το σπίτι στο μυθιστόρημά του Το Τρίτο Στεφάνι). Το 1989 το σπίτι κηρύχθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού και το 2001 τα γλυπτά αποκαταστάθηκαν πλήρως. (Αγίων Ασωμάτων 45, Ψυρρή)
Κρήνη του Μεταξουργείου
Κρήνη του Μεταξουργείου: Η Πλατεία Μεταξουργείου βρίσκεται στο κέντρο της ομώνυμης ιστορικής συνοικίας. Η πλατεία έγινε γνωστή με αυτό το όνομα από ένα εργοστάσιο μεταξωτών υφασμάτων που ιδρύθηκε εδώ το 1835. Από την πλατεία Μεταξουργείου, που ήταν διπλάσια από τη σημερινή, ξεκινούσαν τα αποκριάτικα δρώμενα της παλιάς Αθήνας, όπως το Γαϊτανάκι. Η πλατεία φημιζόταν και για τη μαρμάρινη κρήνη της, που δημιούργησε άγνωστος καλλιτέχνης το 1853 με πρότυπο το μνημείο του Λυσικράτη στην Πλάκα. Αποτελείται από κυκλικό τρούλο με περίστυλο ιωνικού ρυθμού που στηρίζεται σε οκταγωνικό βάθρο. Η κρήνη τοποθετήθηκε αρχικά στην πλατεία Δημοπρατηρίου (μεταξύ των οδών Μητροπόλεως, Αιόλου και Κηρυκείου). Όμως λόγω της έντονης κίνησης και της πολυκοσμίας που υπήρχε εκεί, η βρύση μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση το 1925. Για πολλά χρόνια η βρύση ήταν ο κύριος τρόπος ύδρευσης των κατοίκων της περιοχής (μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950), ενώ λόγω της δροσιάς που έφερνε, γύρω της ήταν τοποθετημένα τα τραπέζια των καφενείων της πλατείας, όπως αυτά του θρυλικού καφενείου Μοριάς. Η υποβάθμιση της περιοχής και η εξέλιξη του συστήματος ύδρευσης οδήγησαν την κρήνη σε αχρηστία τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, με αποτέλεσμα η ίδια η πλατεία να ερημώσει. Μετά την ανακαίνιση το 1997, το σιντριβάνι διατηρήθηκε και γύρω του προστέθηκε κυκλική μαρμάρινη δεξαμενή. (Πλατεία Μεταξουργείου, συμβολή Λένορμαν και Αχιλλέως, Μεταξουργείο)
Μνημείο Καρόλου Λενορμάν
Μνημείο Καρόλου Λενορμάν: Ο Charles Lenormant (1802-1859) ήταν Γάλλος αρχαιολόγος, καθηγητής Αιγυπτιολογίας στη Σορβόννη και διευθυντής αρχαιοτήτων στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Μαζί με τον Sampolion κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν την αιγυπτιακή ιερογλυφική γραφή. Ο Lenormant, ο οποίος μιλούσε άπταιστα τα αρχαία ελληνικά, έκανε δύο μεγάλες αρχαιολογικές αποστολές στην Ελλάδα. Στο τρίτο του ταξίδι στην Ελλάδα οργάνωσε ένα αρχαιολογικό συμπόσιο στην Ακαδημίας Πλάτωνος, αλλά λίγες μέρες αργότερα πέθανε. Ο ξαφνικός θάνατος του φιλέλληνα Lenormant συγκλόνισε όλη τη χώρα. Κατόπιν αιτήματος του Δημοτικού Συμβουλίου το 1859, ο Δήμαρχος Αθηναίων Γεώργιος Σκούφος απηύθυνε επιστολή στον γιο του εκλιπόντος, ζητώντας η καρδιά του Lenormant να ταφεί σε ειδικό μέρος στην Ακαδημία Πλάτωνος, στην κορυφή του λόφου Ιππείου Κολωνού, δίπλα στον φίλο και θαυμαστή του, τον Γερμανό ποιητή Wilhelm Mueller (που θάφτηκε εδώ το 1840 κατόπιν αιτήματός του). Το αρχικό μνημείο σχεδιάστηκε από Γάλλο γλύπτη, ανεγέρθηκε το 1860 και ήταν μια μαρμάρινη υδροφόρος που έμοιαζε με τα αρχαία ελληνικά ταφικά μνημεία. Επειδή όμως ο λόφος ήταν τότε έρημος, το μνημείο χρησιμοποιούνταν ως στόχος σκοποβολής από κυνηγούς. Με πρωτοβουλία του δήμου Αθηναίων, ο Μιχάλης Τόμπρος δημιούργησε ένα αντίγραφο του μνημείου το 1936. Σήμερα, παιδιά παίζουν μπάλα στο λόφο, ζευγάρια κάθονται κάτω από τα πεύκα του, περιπατητές περνούν δίπλα από το μνημείο, αλλά οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη της κρυμμένης καρδιάς του διάσημου αρχαιολόγου. (Λόφος Ιππείου Κολωνού, Κολωνός)
Θησεύς σώζων την Ιπποδάμεια
Θησεύς σώζων την Ιπποδάμεια: Το γλυπτό στο κέντρο της πλατείας Βικτωρίας είναι δημιούργημα μέγιστης καλλιτεχνικής αξίας. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα υπαίθριας γλυπτικής του 20ου αιώνα στην Αθήνα. Το γλυπτό φιλοτεχνήθηκε στο Βερολίνο το 1906 από τον Γερμανό γλύπτη Johannes Pfuhl (1846 - 1914) και είναι κατασκευασμένο από γαλβανισμένο μπρούτζο σε γερμανικό εργοστάσιο. Η γλυπτική κατασκευή είναι τοποθετημένη σε οκταγωνική μαρμάρινη βάση. Το έργο απεικονίζει τον ήρωα Θησέα που αγωνίζεται να σώσει την όμορφη Ιπποδάμεια, σύζυγο του βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθου, από τον μεθυσμένο Κένταυρο Ευρύτωνα, ενώ πεσμένη στο έδαφος μια βοηθός της Ιπποδάμειας παρακολουθεί αβοήθητη τη σκηνή. Το χάλκινο γλυπτό δωρήθηκε στον Δήμο Αθηναίων το 1927 και τοποθετήθηκε αρχικά στην πλατεία Συντάγματος από όπου μεταφέρθηκε την Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 1937 στη σημερινή του θέση στην πλατεία Βικτωρίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου στο τραγούδι Το Άγαλμα που γνώρισε μεγάλη επιτυχία με τον Γιάννη Πουλόπουλο. Τέλος,το γλυπτό έχει τρύπες από σφαίρες, πιθανότατα από τις μάχες στην πόλη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Σήμερα, παραμελημένο και ξεχασμένο, αποτελεί σημείο συνάντησης δεκάδων μεταναστών και προσφύγων που ζουν στο κέντρο της Αθήνας. (Πλατεία Βικτωρίας, Αθήνα)
Μνημείο Αλέξανδρου Υψηλάντη
Μνημείο Αλέξανδρου Υψηλάντη: Το ταφικό μνημείο του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας και αρχηγού του Ιερού Λόχου, θυμίζει πολύ το γλυπτό του Γιαννούλη Χαλεπά Η Κοιμωμένη. Αν και δεν υπάρχει υπογραφή του καλλιτέχνη, αποδίδεται στον γλύπτη Λεωνίδα Δρόση το 1869. Το νεκρό σώμα βρίσκεται σε σαρκοφάγο με ανάγλυφες διακοσμήσεις στα πλαϊνά της (δάφνινα στεφάνια, οικόσημο της οικογένειας, ο Φοίνικας και ένα ξίφος). Αυτό είναι το μοναδικό παράδειγμα ανδρικής μορφής αυτού του τύπου στην Ελλάδα. Ορισμένοι ειδικοί τείνουν να αναγνωρίζουν τη φιγούρα ως τον μικρότερο αδερφό του Αλέξανδρου, τον Δημήτριο, αλλά αυτό δεν δικαιολογείται ούτε από τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά ούτε από τη στρατιωτική ενδυμασία του νεκρού. Η αρχική θέση του μνημείου ήταν στην Πολυτεχνική Σχολή. Επειδή όμως βανδαλίστηκε πολλές φορές για πολιτικούς λόγους (επειδή ο Υψηλάντης θεωρούνταν σύμβολο της αστικής τάξης), το 1964 μεταφέρθηκε μπροστά από την εκκλησία των Αγίων Ταξιαρχών στο Πεδίον Άρεως, κοντά στα κενοτάφια των Ιερολοχιτών του 1821 και των πεσόντων στρατιωτών στο Δομοκό το 1897. Την ίδια χρονιά τα οστά του ανασύρθηκαν από τη Βιέννη και εναποτέθηκαν στο μνημείο. (Εκκλησία Αγίων Ταξιαρχών, Πεδίον Άρεως)
Εύα
Εύα: Αυτό το γλυπτό, ένα ολόσωμο, γυμνό άγαλμα της Εύας που κρατά το μήλο με το αριστερό της χέρι ενώ το φίδι σέρνεται στα πόδια της, έχει γίνει το σύμβολο της συνοικίας Κυπριάδου. Η Κυπριάδου ήταν η πρώτη κηπούπολη της Αθήνας και μια από τις πιο όμορφες γειτονιές της. Η ίδρυση της συνοικίας Κυπριάδου οφείλεται στις ενέργειες του γεωπόνου - μηχανικού Επαμεινώνδα Κυπριάδη. Ο Κυπριάδης έστρωσε δρόμους με μεγάλα πεζοδρόμια, σχεδίασε χλοοτάπητες για κτίρια και διαμόρφωσε την περιοχή με μεγάλες πλατείες. Τα σχέδια αυτά χρησιμοποιήθηκαν αργότερα για το σχεδιασμό της συνοικίας του Ψυχικού. Η Κυπριάδου ήταν επίσης χώρος καλλιτεχνών, συγγραφέων και διανοουμένων και υπήρχε σημαντική συγκέντρωση εργαστηρίων γνωστών ζωγράφων, συγγραφέων και καλλιτεχνών, εν μέρει εκπροσώπων της Γενιάς του '30. Το άγαλμα της Εύας παρήγγειλε ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, κάτοικος της περιοχής Κυπριάδου και φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Γρηγόριο Ζευγώλη. Το άγαλμα είχε δώσει και το όνομά του στην πλατεία που ονομαζόταν "Πλατεία Εύας". Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας του 1967, λόγω της γυμνότητάς του, το γλυπτό αφαιρέθηκε και τοποθετήθηκε στην πλατεία Κυψέλης και σχεδόν ξεχάστηκε. Τη θέση της πήρε η μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Νικολόπουλου, πρώην Δημάρχου Αθηναίων, και έτσι η μικρή πλατεία μετονομάστηκε σε "Πλατεία Νικολόπουλου". Αργότερα, μετά από πολυετείς προσπάθειες του πολιτιστικού συλλόγου Αναγέννηση της περιοχής Κυπριάδου, ο Δήμος Αθηναίων αποφάσισε να επιστρέψει την Εύα στην πλατεία (1995). (Πλατεία Νικολόπουλου, Κυπριάδου/Πατήσια)
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Το ανάγλυφο πορτρέτο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς όλων των εποχών, βρίσκεται στην τοιχοποιία του Αδριανού στην πλατεία Δεξαμενής, στο Κολωνάκι και χρονολογείται από το 1923. Το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηνών ενέκρινε το κόστος του έργου με το ποσό των 5.000 δραχμών και το πορτραίτο φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Θωμά Θωμόπουλο, έργα του οποίου διακρίνονταν σε πολλά κεντρικά σημεία της Αθήνας. Ο συγγραφέας απεικονίζεται σε μεγάλη ηλικία και το βλέμμα του είναι κουρασμένο και στοχαστικό. Η Δεξαμενή, στις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν το καταφύγιο του Παπαδιαμάντη και άλλων καλλιτεχνών. Το 1900 υπήρχαν δύο καφενεία γνωστά ως "Ερημίτες" γιατί βρίσκονταν πολύ έξω από τα καθιερωμένα όρια της πόλης. Το φθηνότερο ήταν του Μπαρμπαγιάννη, που πουλούσε τον καφέ για μια δεκάρα και το δεύτερο ονομαζόταν Τέρψη, που έγινε το σημείο συνάντησης συγγραφέων και ποιητών. Ο ταπεινός Παπαδιαμάντης καθόταν έξω από το καφενείο του Μπαρμπαγιάννη, στο πίσω μέρος, δίπλα στο παραθυράκι του τζακιού. Έπαιρνε τον καφέ του από το παράθυρο και ζητούσε φωτιά για να ανάψει το τσιγάρο του. Αυτή ήταν η τοποθεσία της μοναδικής (και επομένως διάσημης) φωτογραφίας του που τραβήχτηκε από τον Παύλο Νιρβάνα. Το άλλοτε ερημητήριο του συγγραφέα βρίσκεται πλέον στο κέντρο μιας από τις πιο πολυσύχναστες περιοχές της πόλης και το πορτρέτο του έχει ξεχαστεί, ενώ μια βουκαμβίλια απειλεί να το καλύψει. (Πλατεία Δεξαμενής, Κολωνάκι)
Διαβάστε επίσης το άρθρο μας: Ο Παπαδιαμάντης στην Αθήνα - Αναζητώντας τα βήματα του "αγίου των γραμμάτων"
Ελπίζουμε να βρείτε αυτό το άρθρο ενδιαφέρον και την επόμενη φορά που θα περάσετε από ένα από αυτά τα γλυπτά, σταματήστε για λίγο και θαυμάστε την ομορφιά και τη μοναδικότητά τους.
No comments:
Post a Comment